Pssst! AGANNADKA, AMANGAN NO…
ni Marissa Rodrigo
Maysa a bigat ket intagadko ni nanang nga mapan iti ili ket ti kunak, “Nanang, intayo man diay ili ngem magnatayo dita karayan ta kayatko a makita no kasanon ti langana. Di met aya adda saniakuatayo (Vallejos-Catuiza) idi dita?”
Kinitanak ni nanangko ket insungbatna, “Agang-angawka kadi? Kayatmo ti magna dita karayan, dita kadamortisan?”
Ket, “Wen!” kunak.
“Dimo aya ammo ti istoriana datay babai ken aso a mangitawtaw dita karayan?”
“Ammok a, ngem, kayatko ngarud nga makita ti langanan agraman ti patalan a pagal-alaanmi idi ti sarguelas ken damortis. Nasursurok siguron a duapulo a tawen a diak nagna dita.”
“Ow! Urayenta laengen tay adimon ta agpaitulodta, narigaten. Diak kayat ti maitawtaw manen. Nalipatamon aya datay dagdagullitek nga is-istoriaen idi ubbingkayo a napagtengmi kenni antiyo nga Oba. Datay pannakaitawtawmi dita karayan idi babbalasitang kami pay laeng?”
“Ah, datay papanyo idiay Bitin”.
“Ket ania pay ngay, agasem ta agtingnga ti aldaw ket naiyaw-awankami gapu laeng daydi nakitami nga uken. Nintu antiyo, ibagana ngamin a kakaasi met no baybay-anmi, ania ngay”...
Wen, ubingak pay idi mangngegko ti istoriada maipapan iti karayan ken patalan nga isu iti nagbaetan iti ili ti San Nicolas ken iti sumagmamano a barangayna pakaibilangan ti baryo mi a Lungao. Ti ili ti San Nicolas ti maudi nga ili iti Pangasinan ditoy amianan-a-daya.
Siguro, innem la iti tawenko idi mangngegko iti maipapan ti babai nga nakapuraw ken tay aso nga mangitawtaw kadagiti magmagna idiay karayan. Daydi apong Manang isu ti immuna a nangngegko nga naitawtaw. Taga San Quintin daytoy nga baket ngem adu ti kabaggianna idiay baryomi. Maysa nga aldaw ket immay kano idiay Lungao, bimmaba idiay ili sa nagna nga immaway, ta ngamin idi ket sumagmamano pay laeng ti luglugan nga umaw-away; kadi-lakad ti tattao. Ni apong Kuanang a kabsatna ti nakadamag nga nakitada kano nga immaway daydi apong Manang ta tienda idi iti ili. Idi makasangpet ni apong Kuanang idiay balayda, birukenna ti kabsatna ngem ti kuna dagiti annakna, awan pay kano. Pagarupenda nga baka naisab-it laeng kadagiti am-ammona ta ngarud napasig isuna a baket ken medyo nalaeng met nga uminom ti sioktong. Ngem sumipnget met laengen, di met la sumangpeten. Nakigtot ngarud dagiti kakabaggianna ket nagkarimbusa ti bumarrio nga nagbirok. Sige birok diay karayan ti inaramidda; adda agpalaud, agpabagatan ken agpadaya ket ni adda met kanon idiay Cabitnongan, maysa a baryo ti ballasiw ti karayan. Idi saludsudenda no apay nga napan sadiay ket ti sungbatna, “Saanko nga ammo, adda sarsarunuek tattay nga babai a nakapuraw nga agpaaway ngem saanko nasiputan. Diak ngarud ammo no apay nga ni saanak met makadandanunen ditoy Lungaoen”. Kasla man ngarud mangmangngegko nga ibagbaga datay babai nga sarsarunuek nga “Ittoy ti dalan!!!” eh di sursurotek met lattan”.
Daydi met tatangko ket napadasanna met ti naiyaw-awan idiay karayan, ayna namindua! Kanayon idi nga bagbagaan ni nanang nga saan nga kanayon nga agparabii idiay karayan ta idi nga panawen ket nasipnget diay kalsada nga agpaaway, awan pay idi ti koryente nga silsilaw ti dalan wenno kadagiti barbaryo. Ngem kinatawaan laeng daydi tatang diay bagbaga ni nanang. Ania ngay, di maysa met ngarud a nabiktima; Madama idi ti basingkawel dagiti kakandidato (late 60’s) ta maysa met a napinget daydi tatang a tumulong ti pagilian, ket maysa a rabii nga agawid idiay Lungao ket idiay met kano Cabitnongan ti naturongnan. (Cabitnongan — idiay saketdi ti balay datoy nga mangitawtaw). Idi adda masabatna, kasla nagsubli ti umno a panunotna. Sana la nadlawen nga sabali ti ayanna. Sinaludsodna ngarud diay nasabatna ket “adayo kayon manong kuna kano diay tao. Nagsubli kayo ti abagatan sakayo nagpadaya. Adittoy kayo Cabitnonganen”. Pabasulen ngarud daydi tatang diay nakitana kano nga dakkel nga aso idiay ayan ti bangar.
Adu pay ti is-istoriaenda maipapan ti karayan, matmatay nga maiyan-anod wenno maitawtawtaw. No mangala wenno mangitawtaw ket uray ania nga oras, awan pilpilienna. Basta kursunadana, biktimaenna!
“Emmm, kitaem dagita mabikbiktima dita karayan, adda kadi nabartek wenno agbagtit kadakuada? Awan! Isu nga sika, dimo ipapilit ti magna dita karayan, narigaten. Maysa pay sabalin ti langana”, kinuna ni nanangko kalpasan ti panagis-istoriami idiay uneg ti dyip
Psssssttt!!! Agannadka ngarud, amangan no sika iti sumaruno… Hmmm, dakayo nga awid nga awid diay Pilipinas, idiay San Nicolas, ti la makunak, “no kano mareknamon nga natawtawkan, itugawmo bassit samonto balikeden ta badom!!! (agpayso ngata???)
ILLUSTRATION: victorio costes
STORY COPYRIGHT: Marissa Rodrigo
No comments:
Post a Comment